"Θαλάσσια Βιοποικιλότητα και Μεσόγειος"

Στο πλαίσιο του κύκλου εκδηλώσεων «Η Μεσόγειος ανάμεσα σε οικονομικά και περιβαλλοντικά διακυβεύματα» που υλοποιείται όλο το Νοέμβριο στο Γαλλικό Ινστιτούτο... Αθηνών και περιλαμβάνει εκθέσεις φωτογραφίας και διαδραστικά εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές, το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS συνδιοργάνωσε με το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος, Στρογγυλή Τράπεζα με θέμα Θαλάσσια Βιοποικιλότητα και Μεσόγειος την Πέμπτη 14 Νοεμβρίου.

Στην Στρογγυλή Τράπεζα συμμετείχαν Έλληνες και Γάλλοι εμπειρογνώμονες με πολυετή ενασχόληση και βαθειά γνώση των ιδιαιτεροτήτων της λεκάνης της Μεσογείου και ειδικότερα της βιοποικιλότητάς της, καθώς και των αιτιών που οδηγούν στη βαθμιαία συρρίκνωσή της.


Τον κύκλο των εισηγήσεων άνοιξε ο κος Παναγιώτης Παναγιωτίδης από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.), ο οποίος ξεκίνησε την παρουσίασή του οριοθετώντας εννοιολογικά τους όρους «βιοποικιλότητα» και «παράκτια ύδατα» και κάνοντας μια ευσύνοπτη αναφορά στο νομικό πλαίσιο που έχει θεσμοθετηθεί προκειμένου να σταματήσει η απώλεια της βιοποικιλότητας (Οδηγία για τους Οικοτόπους προϊόν της οποίας υπήρξε η δημιουργία του Δικτύου Natura 2000). Αναφέρθηκε επίσης στη γεωιστορική εξέλιξη της Μεσογείου, που μαζί με την διαβάθμιση που παρουσιάζει ως προς την βαθυμετρία, τη θερμοκρασία, την αλατότητα και το τροφικό καθεστώς της, την καθιστούν μια ιδιαίτερα πλούσια σε βιοποικιλότητα θάλασσα, η οποία αν και αποτελεί το 1% των παγκόσμιων ωκεανών, φιλοξενεί το 10% των θαλάσσιων οργανισμών. Ο κος Παναγιωτίδης τόνισε ότι η Μεσόγειος δεν είναι στα όρια της ανεπανόρθωτης καταστροφής, χωρίς όμως το γεγονός αυτό να αποτελεί λόγο εφησυχασμού. Με δεδομένη τη διαπίστωση ότι η θαλάσσια ρύπανση προέρχεται κυρίως από ανθρωπογενείς πιέσεις, ο κος Παναγιωτίδης δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «όσο οι κοινωνίες αναπτύσσουν τον πολιτισμό τους κι αποκτούν τα απαραίτητα επιστημονικά, τεχνολογικά και νομικά εργαλεία, πρέπει να τα χρησιμοποιούν ως μέσο αποτροπής της ρύπανσης και όχι επιδείνωσής της».

Στη συνέχεια το λόγο πήρε η κα Sophie Arnaud-Haond, από το Γαλλικό Ινστιτούτο Ερευνών για την Εκμετάλλευση της Θάλασσας (IFREMER), η οποία αναφέρθηκε εκτενώς στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της λεκάνης της Μεσογείου. Ως βασικές απειλές του θαλάσσιου περιβάλλοντός της κατέδειξε την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, για την οποία όπως χαρακτηριστικά ανέφερε υπάρχουν μαρτυρίες από την εποχή του Αριστοτέλη, την εξαφάνιση των οικοτόπων που προκαλεί η ρύπανση και ο ευτροφισμός και τις δυσανάλογα πολλές μετακινήσεις πλοίων, καθώς σε μια θαλάσσια περιοχή που αποτελεί λιγότερο από το 1% της ωκεάνιας επιφάνειας, διενεργείται πάνω από το 15% των παγκόσμιων μετακινήσεων. Η κα Arnaud-Haond αναφέρθηκε επίσης στο πρόβλημα της εισαγωγής ξενικών ειδών και της κλιματικής αλλαγής, αλλά και στην εσφαλμένη πρακτική να προστατεύουμε μόνο ότι βλέπουμε την στιγμή που το αίτιο του προβλήματος ενδέχεται να μην βρίσκεται στην περιοχή. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε «η ζωή δεν είναι στατική» για αυτό και πρέπει να υπάρξει διασύνδεση, επικοινωνία και αλληλοβοήθεια ανάμεσα στους πληθυσμούς της Μεσογείου για να αντιμετωπισθούν από κοινού οι κοινές σε όλους περιβαλλοντικές απειλές της περιοχής.

Η παρουσίαση του κου Bruno Dumontet, επικεφαλής της επιστημονικής αποστολής M.E.D. (Μεσόγειος σε Κίνδυνο), που ακολούθησε, πλαισιώθηκε από την προβολή οπτικοακουστικού υλικού (φωτογραφιών και video) που παρουσίασαν με τον πιο εύγλωττο και συγχρόνως ανατριχιαστικό τρόπο την οξύτητα του προβλήματος της ρύπανσης από θαλάσσια απορρίμματα στη Μεσόγειο και τις επιπτώσεις της στα είδη και κατ’ επέκταση στον άνθρωπο. Σύμφωνα με στοιχεία, κάθε μέρα απορρίπτονται στη θάλασσα 11 εκατομμύρια κομμάτια πλαστικού, τα οποία ευθύνονται για τον θάνατο 1 εκατομμυρίου πτηνών και θαλάσσιων θηλαστικών το χρόνο. Ο κος Dumontet μίλησε για την αποστολή M.E.D. - στην οποία καλούνται να συμμετάσχουν και πολίτες για να καταστούν αυτόπτες μάρτυρες του προβλήματος- και για τα συγκλονιστικά ευρήματά της. Επεσήμανε ότι στη Μεσόγειο δεν παρατηρούνται μεγάλα ωκεάνια ρεύματα αλλά επιφανειακά, με αποτέλεσμα τα απορρίμματα να μην συγκεντρώνονται κάπου συγκεκριμένα, αλλά να ταξιδεύουν παντού, καταλήγοντας κυρίως στις παράκτιες περιοχές, όπως για παράδειγμα στην πόλη Saida του Λιβάνου, όπου σχηματίστηκε βουνό απορριμμάτων ύψους 50 μέτρων. Στην παρουσίασή του ο κος Dumontet έκανε ιδιαίτερη μνεία στο πρόβλημα των μικροπλαστικών, το οποίο εμφανίζεται σε ιδιαίτερα ανησυχητικές διαστάσεις. Σύμφωνα με τις καταγραφές της Μ.Ε.D. το 90% των δειγμάτων που συνέλεξαν στη Μεσόγειο περιείχε μικροπλαστικά, ενώ η συγκέντρωσή τους σε κάποια δείγματα έφτανε να είναι αντίστοιχη με αυτή του πλαγκτού. Σε ενδεικτική έρευνα της ομάδας καταγράφηκε η ύπαρξη 300 θραυσμάτων μικροπλαστικού σε μόλις 300 γραμμάρια μυδιών, γεγονός που καταδεικνύει τις «εκρηκτικές» διαστάσεις του προβλήματος και την άμεση διασύνδεσή του όχι μόνο με τη βιωσιμότητα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, αλλά και με την ανθρώπινη υγεία.

Τέλος, η κα Ναταλία Ρουμελιώτη, Υπεύθυνη θεμάτων Παράκτιας Διαχείρισης του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, παρουσίασε το θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει στην Ελλάδα για την προστασία της βιοποικιλότητας και τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις σημαντικές ελλείψεις που εμφανίζει σήμερα το Εθνικό Σύστημα Προστατευόμενων Περιοχών, στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Φορείς Διαχείρισης, καθώς και γενικότερα στις πολιτικές απαξίωσης και περαιτέρω υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος που προωθούνται από την κεντρική διοίκηση εν μέσω οικονομικής κρίσης. Η ανυπαρξία πολιτικής βούλησης για τη διατήρηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και τη δημιουργία του απαραίτητου ενιαίου, συνεκτικού και αποτελεσματικού δικτύου Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών είναι, αν και βασική, η μια όψη του νομίσματος. Η παιδεία και η καλλιέργεια μιας υπεύθυνης στάσης και συμπεριφοράς απέναντι στο περιβάλλον είναι εξίσου σημαντικός παράγοντας. Προς αυτήν την κατεύθυνση, απαραίτητη κρίνεται η ενίσχυση της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης όλων των πολιτών, μικρών και μεγάλων. Ως παράδειγμα της δράσης του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS σε αυτό το κομμάτι, παρουσιάστηκε η Πανελλαδική εκστρατεία εθελοντικών καθαρισμών «ΚΑΘΑΡΙΣΤΕ ΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ».

Η συζήτηση που ακολούθησε επικεντρώθηκε στα κενά που υπάρχουν στην επιστημονική γνώση σχετικά με τη θαλάσσια βιοποικιλότητα της Μεσογείου, ενώ ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε στην ανάληψη δράσης από τους ίδιους τους πολίτες για την αντιστροφή της κατάστασης και τη δημιουργία συνεργασιών μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Τη Στρογγυλή Τράπεζα συντόνισε η δημοσιογράφος του ΒΗΜΑ Science και Λαλίνα Φαφούτη.